Cù kỳ, hay nhiều nơi còn gọi là cua đá, cùm vùm là một giống cua chỉ sinh trưởng ở những vùng biển ấm . Cái tên nghe lạ tai, “kỳ cục” này thực chất là một đặc sản quen thuộc của người dân đảo, Cù kỳ trông rất giống cua, điểm khác nhau cơ bản là cù kỳ có chiếc càng “khủng” hơn nhưng phần thân lại mảnh mai hơn. Độ ngọt đậm đà tuy không bằng cua nhưng so sánh với ghẹ thì thịt cù kỳ “ăn đứt”.

Tại Việt Nam loài này phân bố ở bờ biển Quảng Ninh, Khánh Hòa nhưng cù kỳ có giá trị thực phẩm thì chỉ có ở Quảng Ninh, đặc biệt nhất vẫn là vùng đảo Cô Tô. Và một ưu điểm nữa là giá cù kỳ rẻ nhất trong 3 loại hải sản bổ dưỡng này.

Cù kỳ thường được dân đi biển ngoài đánh bắt mang về, tuy thịt không ngon ngọt như thịt cua nhưng ngon hơn ghẹ, giá cả lại rẻ hơn cua nên rất được ưa chuộng. Cù kỳ cũng được chế biến theo nhiều cách khác nhau như nấu bún, hấp, rang me, nướng than hồng.

Loài cù kỳ có thể dễ dàng được nhận ra bởi mai màu nâu, mắt màu xanh lá cây sáng và hai càng rất to. Chúng sống trong khe đá, mảnh gỗ dọc theo các vách đá bờ biển và rừng ngập mặn, cũng như trong vỏ trai, trang trại nuôi trồng thủy sản, nhà bè và đê chắn sóng, nó rất chậm chạp, bám vào đá rất chắc chắn. Chúng có thể phát triển đến kích thước lớn (chiều rộng lên đến 12 cm), ăn các loài phù du, giáp xác nhỏ và là loài gây hại ở các trang trại nuôi trồng vẹm xanh.

Cù Kỳ đặc sản đảo Cô Tô.

Cù kỳ là món hải sản độc lạ và thơm ngon bậc nhất trong ẩm thực đặc sản Cô Tô. Cũng chính bởi vậy mà thương lái đã mang cù kỳ sang các tỉnh lân cận để buôn bán, nhưng phần lớn phải chế biến qua. Nhưng thứ hải sản này có cái lạ là khó bảo quản lạnh, lại nhanh hỏng, muốn ăn cù kỳ tươi nguyên, không có cách nào khác là hãy đến vùng biển Cô Tô.

Nhìn thoáng qua, cù kỳ cũng không khác xa mấy so với những con cua biển.

Những chiếc càng to thép của cù kỳ

Cù kỳ là giống hải sản “lỳ lợm”, bò chậm chạp nhưng rất hung hăng, chúng dễ dàng kẹp chặt đối thủ bằng đôi càng to thép của mình. Người dân Quảng Ninh vẫn kể câu chuyện rằng, chỉ khi có sấm nổ chúng mới chịu thả ra.

Mới nghe qua có vẻ “đáng sợ” như thế, nhưng ai đã ăn cù kỳ thì khó mà quên được vị ngon của nó. Cù kỳ ngon lạ, ngọt thứ vị ngọt của biển và đặc biệt là ăn nhiều mà không ngán. Với món cù kỳ, người ta thích nhâm nhi hai chiếc càng lớn, chứa nhiều thịt hơn hẳn càng cua, ghẹ, cắn rất đã miệng.

Cù Kỳ được chế biến thành nhiều món ăn khác nhau.

Ngoài món cù kỳ luộc đơn giản, bạn cũng có thể chọn món hấp, nướng, sốt me hoặc gọi một bát bún, miến xào cù kỳ trong mỗi lần thưởng thức. 

Được ưa chuộng nhất mỗi buổi sáng sớm có lẽ là bát bún cù kỳ. Món bún cù kỳ thực sự hấp dẫn thực khách với mảng màu tươi non của những cọng hành, màu hồng sậm của con cù kỳ và xanh đậm của những miếng chả lá lốt xếp đều trên mặt tô bún trắng.

Bún cù kỳ

Miến xào cù kỳ.

Với món cù kỳ sốt me, thích hợp dành cho những buổi nhâm nhi nhậu nhẹ bên biển. Thịt cù kỳ bỏ lớp vỏ bên ngoài hoặc xé nhỏ được sốt với các loại gia vị. Khi nhân viên bưng bát cù kỳ sốt me khiến bất cứ thực khách nào ngồi quanh cũng phải xuýt xoa. Những miếng thịt cù kỳ hòa quyện với nước sốt đủ vị chua, cay, mặn, ngọt được ăn kèm với mẩu bánh mì thì còn gì hoàn hảo hơn.

Cù kỳ sốt me.

Nhẫn lại hơn chúng ta sẽ có món cù kỳ nướng. Để nướng được những con cù kỳ thì phải qua giai đoạn hấp chín trước. Cù kỳ nướng trên than hồng đỏ rực cho đến khi phần càng nứt ra. Con cù kỳ thơm nức mũi, khiến những vị khách không ở gần biển phải thắc thỏm lạ lùng, con gì như cua mà không phải là cua? Thịt cù kỳ trắng hồng, thơm phức, chấm với muối tiêu vắt chanh hay tương ớt ăn đều nhớ đời.